درآمدی بر بررسی علل اجتماعی قحطی ها در ایران مورد پژوهیِ قحطی عام و عظیم ۱۲۸۸ ق/ ۱۲۴۹ ش

Authors

احمد کتابی

استاد بازنشستة پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

abstract

قحطی در ایران سابقه ای به قدمت تاریخ این سرزمین دارد. ساکنان ایران زمین، از کهن ترین روزگاران، به صورت ادواری، با قحطی و کمیابیِ ارزاق دست به گریبان بوده و به کرات بر اثرِ آن قربانیان بسیار داده اند. درباره اسباب و علل ایجادکننده این قحطی ها سخن بسیار رفته است. بعضی از محققان، ساده اندیشانه و عجولانه، به سراغِ نزدیک ترین و سهل الوصول ترین عاملی که به نظرشان می رسیده ـ قهر طبیعت ـ رفته اند و مصایب بی شماری را که طیِ قرون متمادی بر اثر قحطی برای مردم ایران پدید آمده است، یک باره و یک سره، معلول بی مهری طبیعت دانسته اند. این تصور نه به کلی خالی از واقعیت است و نه تمامِ واقعیت را دربر دارد. تردیدی نیست که فلات ایران ـ در مقام مقایسه با بخش هایی از جهان نظیر اروپای غربی و شمالی، کانادا، و نیز در قیاس با متوسط کل جهان ـ از رطوبت و بارندگی کافی برخوردار نبوده و نیست؛ به همین دلیل، در طول تاریخ، بسیاری از قحطی های ایران از خشک سالی های متناوب نشئت گرفته است[i]. با وجود این، دور از منطق و واقعیت خواهد بود اگر نقش بسیار مؤثر و تعیین کننده عواملِ گوناگونِ اجتماعی در ایجاد و سیرِ تحولِ قحطی های ایران نادیده یا دست کم گرفته شود. این عوامل گاه منشأ و علت شروع قحطی ها بوده اند (عوامل اولیه) و گاه عامل تشدید کننده و ادامه دهنده آن ها (عوامل ثانوی یا جانبی). در این مقاله بر آنیم تا تأثیر مشخصِ عوامل اجتماعی را در شکل گیری و تداوم عظیم ترین و دهشتناک ترین قحطی ایران در طول تاریخ بازنماییم ـ تأثیری که کم و بیش در اکثریت قحطی های ایران مشهود است. در این پژوهش، نخست به توصیف چگونگی شروع این قحطی و نقش عوامل طبیعی و جَوی در ایجاد آن، و نیز بررسی ابعاد و پیامدهای جمعیتی، سیاسی، و اقتصادی و ... آن می پردازیم و سپس به سراغ عوامل اجتماعی و فرهنگی می رویم

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

درآمدی بر بررسی علل اجتماعی قحطی ها در ایران مورد پژوهیِ قحطی عام و عظیم 1288 ق/ 1249 ش

قحطی در ایران سابقه ای به قدمت تاریخ این سرزمین دارد. ساکنان ایران زمین، از کهن ترین روزگاران، به صورت ادواری، با قحطی و کمیابیِ ارزاق دست به گریبان بوده و به کرات بر اثرِ آن قربانیان بسیار داده اند. دربارة اسباب و علل ایجادکنندة این قحطی ها سخن بسیار رفته است. بعضی از محققان، ساده اندیشانه و عجولانه، به سراغِ نزدیک ترین و سهل الوصول ترین عاملی که به نظرشان می رسیده ـ قهر طبیعت ـ رفته اند و مصایب ...

full text

درآمدی بر بررسی علل اجتماعی قحطی‌ها در ایران مورد‌پژوهیِ قحطی عام و عظیم 1288 ق/ 1249 ش

قحطی در ایران سابقه‌ای به قدمت تاریخ این سرزمین دارد. ساکنان ایران زمین، از کهن‌ترین روزگاران، به‌صورت ادواری، با قحطی و کمیابیِ ارزاق دست به گریبان بوده و به‌کرات بر اثرِ آن قربانیان بسیار داده‌اند. دربارة اسباب و علل ایجادکنندة این قحطی‌ها سخن بسیار رفته است. بعضی از محققان، ساده‌اندیشانه و عجولانه، به سراغِ نزدیک‌ترین و سهل‌الوصول‌ترین عاملی که به نظرشان می‌رسیده ـ قهر طبیعت ـ رفته‌اند و مصایب ...

full text

علل و عوامل بروز قحطی در عصر ناصری و پیامدهای سیاسی و اجتماعی آن (با تأکید بر قحطی 1288ه.ق)

چکیده قحطی پدیده ایست که در دوره های مختلف تاریخ ایران ، بوقوع پیوست و هر بار فجایع ناگواری رابه دنبال داشت . در این تحقیق برآن شدیم تا با محدود کردن این موضوع به دوره ی حکومت ناصری ، با نگاهی دقیق تر ، به علل و عوامل موثر بر بروز قحطی ها و پیامدهای ناشی از آن بپردازیم.در زمان حکومت ناصرالدین شاه قاجار قحطی های متعددی رخ داد که برخی از آنها از شدت بیشتری برخوردار بود.از بین این قحطی ها ، ق...

15 صفحه اول

My Resources

Save resource for easier access later


Journal title:
جامعه پژوهی فرهنگی

جلد ۲، شماره ۱، صفحات ۱۶۹-۱۹۰

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023